Sportboeken
Gerard van Gemert schrijft vooral boeken voor jongeren waarin sport, en dan vooral voetbal, een belangrijke rol speelt. Soms schrijft hij ook over andere sporten. Daarom was ik best benieuwd naar wat de combinatie “Gerard van Gemert” en “Wereldoorlog II” zou betekenen.
Wereldoorlog II is een thema dat me zeer kan bekoren, al lees je dan weleens meer en veel van hetzelfde, al is dat natuurlijk niet verwonderlijk, de oorlog is helaas wat het geweest is, met alle ellende vandien.
Meer boeken over de tweede wereldoorlog
Na “Mijn zusje” van Inez van Loon, over een “vergeten” vervolgde groep – zigeuners, las ik ook nog “Jongen zonder naam” van Bettie Elias, over een Joodse jongen die in het doorgangskamp “Kazerne Dossin” in Mechelen terechtkomt, en daar moet zien te overleven. Elias baseerde haar verhaal op echte feiten, en op een konvooi waaruit mensen echt ontsnapten.
Daarna las ik over het lot dat gehandicapten en zieken moesten ondergaan in Duitsland in “Zij zijn God niet” van Roger Vanhoeck.
Levi
En toen las ik dat het leven ook best gewoon zou kunnen doorgaan als je een Joods kind bent, en als het regime van toen jou liever niet meer zou zien, en jou zelfs wil uitroeien. Je hebt zelfs een Duitse vriend, die jouw leeftijd heeft. Hij heet Roald, en zijn vader is bij de NSB (Nationaal Socialistische Beweging). Dit was een partij in Nederland. Meteen wordt ook duidelijk dat je in Nederland opgegroeid bent, Levi. Je ouders hebben een kaaswinkel. Nog Nederland, iemand? Je voetbalt graag, en je gaat soms met een list gratis naar Ajax kijken.
Zo, ik schetste u hoe het leven van Levi eruitzag. Hij moet al snel zeer voorzichtig zijn in zijn doen en laten. Zijn ouders nemen zelfs een onderduiker in huis. Steef verblijft noodgedwongen op de zolder. Tussendoor komt Harald aan huis: Hij is lid van het verzet, zo zal blijken, maar hij is evengoed een Duits officier. Levi weet helemaal niet of die man te vertrouwen is. En waarom moet Steef onderduiken?
Op een kwade dag is het ook voor Levi’s ouders zover: ze worden opgepakt. Levi niet, en hij staat er helemaal alleen voor. Dat werkte adembenemend, en dat heeft alles te maken met de nuchterheid waarmee van Gemert dit gegeven beschrijft. Hoewel dit een groot drama is, bedenkt Levi dat hij nu best naar zijn opa die in de buurt woont, kan gaan. Maar ook hij is al weg. Hier merkt de lezer dat Levi echt bang wordt, en zich op de zolder verstopt om zelf niet opgepakt te worden.
Hulp
Ook nu valt het me op tijdens het lezen: hulp is er bijna altijd, als je een geloofwaardig boek wil schrijven, waarin mensen niet de held uithangen omdat dat soms hip is, of omdat je wil scoren bij je doelgroep. Dat kan een goed verhaal namelijk op zichzelf doen. Een verhaal zoals dit. Levi hoort dat iemand in huis is. Het blijkt Harald te zijn, die Levi wegbrengt.
Dan begint het leven van Levi als onderduiker, al merkt de lezer ook nu op dat het leven gewoon kan doorgaan, en er is zelfs tijd om te blijven voetballen.
Wanneer het misgaat, maar waar ik u verder niets over ga vertellen, komt Levi in Kamp Westerbork terecht. Het is een doorgangskamp in Drenthe, zoals Kazerne Dossin dat in Mechelen was. Dit boek is voor een groot stuk verzonnen, aldus een nawoord, al maakt van Gemert wel nog een lijst met hoe het zijn personages na de oorlog is vergaan. En laat dit nu een boek zijn waarbij ik dit soort aanhangsels heel graag lees, om het einde uit te stellen. Alleen Gemmeker, de kampoverste die ook in dit boek die functie heeft, heeft echt bestaan, en als je “Westerbork” googelt, kom je meer te weten.
Warm boek met levendige personages
Van Gemert schreef een heel warm boek, ondanks de gruwel die ook voor Levi telde. Mensen die hulp nodig hebben, zullen die altijd krijgen, vaak met gevaar voor eigen leven. De personages komen goed tot leven, en alles samen genomen is “Uitgespeeld” vrij onvergetelijk. Rudi Jonker zorgde voor de illustraties, die meer vertellen dan de tekst. Ze stralen veel triestheid uit, en het boek hangt omwille van de illustraties aaneen van verdriet en angst.
De kracht van illustraties
Dat is mee de kracht van het boek: kijken naar verdriet en hoe dat te schetsen, doet meer dan wanneer je in de tekst zou lezen dat Levi heel triest is. Deze combo werkt dus heel erg goed.
“Uitgespeeld is een erg krachtig boek omwille van de vriendschap tussen Roald en Levi, die nooit naïef wordt. Er is de constante van het voetbal. Tel daarbij de vlotte schrijf- en vertelstijl die nooit uitleggerig is, zonder de doelgroep van 12+’ers uit het oog te verliezen.
Volwassenen en 12+
Volwassenen van nu hebben waarschijnlijk minstens nog enkele mensen die de Tweede Wereldoorlog meemaakten in hun kennissenkring of in hun familie. 12+’ers van nu kan je zeker blijven vertellen over Wereldoorlog II. Dit boek is daarbij zeker een aanrader, ook voor jongens, trouwens.
Uitgespeeld / Gerard van Gemert ; Rudi Jonker.- Hasselt : Clavis, 2015.- 316p.: ill.- ISBN 978 90 448 2322 6 - 12+