“Ieder verhaal eindigt treurig als je maar lang genoeg door vertelt” – Ernest Hemmingway
“Ieder verhaal eindigt gelukkig als je maar vroeg genoeg ophoudt.” – Annie MG Schmidt
Joukje Akveld is journaliste en schrijfster. Eerder schreef ze een ABCboek rond Tonke Dragt. Nu is er van haar “Een aap op de WC”, over de dierentuin Blijdorp in Rotterdam. Die stond eerst vlakbij het station, tot het in 1940 opnieuw oorlog werd.
Verhuizen
De dieren in de tuin moesten veel sneller dan gepland verhuizen naar een nieuwe plek. Want een verhuis: die was al gepland. Maar de oorlog kwam meer dan roet alleen in het eten gooien. Vijf dagen lang is Rotterdam het toneel geweest van bommenwerpers, en de stad werd toen helemaal verwoest.
Tussendoor vertelt Akveld hoe het de bewoners in Rotterdam tijdens de oorlog vergaat, want hij duurde uiteraard tot 5 mei 1945.
Stukken over de dierentuin worden begonnen met drukletters: “Ondertussen in de dierentuin”. Dat dieren soms ontsnappen tijdens de bombardementen, is voor Akveld niet het moment voor grote actie, eerder de nuchtere vaststelling dat ze de dieren dan maar beter kunnen vinden. Al weten de oppassers ook wel dat een tijger of een neushoorn wanneer die ontsnappen, maar beter worden afgemaakt, omdat hun kooi aan gort ligt.
Zeeleeuwen worden in de singel, verderop in Rotterdam, zwemmend aangetroffen. Of een bizon houdt zich op in een bosje. Maar wat dan met bloeddorstige krokodillen? Ook hier: één en al nuchterheid: twee pantserkrokodillen, Hakuna en Matata, hebben alles overleefd, zelfs tot 2014 en 2015. Een veiliger onderkomen vinden, de bommen op de dierentuin, en tot slot de definitieve verhuis naar waar de dierentuin nu staat. Een museum wil hen nu opzetten.
Vertelplezier en schitterende illustraties
Waren alle non-fictie boeken maar zoals “Een aap op de WC”. Het vertelplezier spat van de bladzijden, en Martijn van der Linden heeft zich prachtig uitgeleefd in paginagrote kleurenillustraties van alle dieren die in dit boek een rol spelen.Van der Linden leerde dieren tekenen in Diergaarde Blijdorp.
Tussendoor maakt hij in het rood wat kleinere tekeningetjes van andere dieren die eigenlijk geen rol of naam hebben in dit boek. Zo kom je te weten hoe een anoa eruitziet, om maar één dier te noemen. Of een manenwolf.
De titel van dit boek zit ook netjes in een van de verhalen verpakt. Het boek laat ook zien hoe men vroeger met dierentuindieren omging. Er is ook het vertederende verhaal over Tammo en Black, de leeuwenwelp die door een zwarte herdershond wordt gezoogd nadat de leeuw zijn moeder is kwijtgeraakt.
Akveld vertelt erg levendig over wat de oppassers en de dieren doormaken tijdens de oorlog, zonder de dieren te vermenselijken. Ze hebben echter wel allemaal een naam, wat de leesbaarheid voor de doelgroep wel verhoogt. Achteraan in het boek staat een gesprek opgetekend met de nu 92jarige dochter van de toenmalige directeur van de dierentuin, die er met zijn gezin woonde.
Maakt het voor pakweg Vlaamse lezers iets uit dat dit verhalende non-fictieboek gaat over een Nederlandse dierentuin?
Helemaal niet. Al zullen mensen die Rotterdam niet kennen, misschien niet veel hebben aan de benoemde plaatsen daar. Maar ook dat maakt eigenlijk weinig tot niets uit om van dit boek te genieten. Temeer omdat ook de Antwerpse Zoo een oorlogsverleden heeft (mensen werden er in hokken gestopt tijdens de oorlog), en ook Gent had destijds zijn eigen dierentuin, getuige hiervan is de dierenwijk vlakbij het Smak.
De dieren in dit boek
Een soort inhoudsopgave moet de lezer wegwijs maken welke dieren er een rol spelen in het boek. Zij stelen de hoofdshow van dit boek. De bladzijden die niet over de dierentuin gaan, zijn lichtbruin van kleur, op de witte bladzijden staan de verhalen die over de dieren gaan. In het rood staan langs de zijkanten nog verduidelijkingen die met een bepaald punt in het boek te maken hebben.
Nog een keer: Was er maar meer non-fictie maar zoals dit…
Een aap op de WC : Een dierentuin in oorlogstijd/ Joukje Akveld ; Martijn van der Linden (ill.) SL : Hoogland & Van Klaveren, 2015.- 978 90 8967 177 6