Het boek beschrijft tien jaar in het leven van de personages, met aanvang in 1935. De zestienjarige Jeanne meldt zich als hulpje van Angèle in Café De Londres, waarvan ze denkt dat ze er louter drankjes zal moeten serveren. Maar de Londres is niet zomaar een café. Mannen komen er om liefde te vragen, en om bedrogen te worden, door het “gefoefel” met drankjes. Koude thee verkopen voor wisky bijvoorbeeld.
Jeanne krijgt meteen ook een nieuwe naam: Mona. Algauw wordt advocaat Gregoor, een vaste klant van De Londres, smoorverliefd op Mona, maar Mona moet niets van hem weten. Maar ze leert algauw de kneepjes van het vak, en is in staat om zich voor Gregoors grijpgrage handen af te sluiten.
“Valavond” begint vrij rustig, waardoor er veel tijd is om aan de setting van personages te doen. Naast Mona beschrijft De Sterck het leven van Germaine, die met haar zoon Stan naast de Londres woont, en wiens man helemaal verlamd is geraakt door de Eerste Wereldoorlog, die daardoor nog zeer lijfelijk aanwezig is in het huis van Germaine. Marieke woont alleen met haar vader, nadat haar moeder overleden is. Ze is zot van Stan, of is het van Fons?
Zonder een oordeel te vellen, laat De Sterck haar personages voor zich spreken. Als Wereldoorlog II uitbreekt, en daarmee ook de Jodenvervolging, krijgt “Valavond” een zeer krachtige verhaallijn bij. Mensen vinden Joden ofwel beesten, en maken jacht op hen, zoals advocaat Gregoor, of helpen hen waar ze kunnen door voor hen te gaan werken, zoals Marieke en Fons, die, zo zal later blijken, beiden bij het verzet zullen aansluiten.
De Sterck laat niets aan het toeval over, en belicht uitgebreid beide kanten: zij die willen dat de Joden worden uitgeroeid, want ze nemen mensen hun werk af, zijn vies en vuil, en zij die inzien dat ze mensen zijn zoals anderen. Ook hoe manipulatief mensen met elkaar kunnen omgaan, komt in dit sterke, onvergetelijke boek op meesterlijke wijze bovendrijven. Dat ze dit doet zonder één keer te oordelen maakt “Valavond” ook erg lezenswaardig.
“Valavond” is gebaseerd op wat mensen elkaar vertelden, over de “warme cafés” in Mariaburg. Achteraan in het boek staan een aantal feiten opgelijst die in het boek aan bod komen. Dat veel in het boek echt is gebeurd, knijpt de keel dicht.
Kortom: “Valavond” is uit 2014, wat een vrij middelmatig jeugdboekenjaar was, toch minstens dat éne krachtige, prachtige boek.
Valavond / Marita De Sterck.- Amsterdam : Querido, 2014.- 254p.- ISBN 978 90 451 1730 0 – 14+